Бұл сұрақтарға ғалымдар, қолданбалы зерттеу орталықтарының сарапшылары, медиа сала мамандары, қоғам қайраткерлері «ҚСЗИ GPS: Gylym. Pikir. Sayasat» Ұлттық сараптама алаңында жауап іздеді.
Қазақстандық қоғам сананың өзгеруін бастан кешіре отырып, ел болашағының бейнесін айқындайды және қалыптастырады. Басқа елдердің ретроспективасына сүйене отырып, біз айтарлықтай жетістіктерге жеткендердің негізгі құндылық императивтеріне бағдарланғанын көреміз. Мысалы, Түркияда бұл «алтын формула», АҚШ-та американдық арман.
Талқыланатын тақырыптың өзектілігін ҚСЗИ директоры Еркін Тұқымов іс-шараның басында атап өтті: «Көптеген ғасырлар бойы адамзат сызықтық және болжамды түрде дамыды. Біз архаикалық қоғамнан дәстүрліге, дәстүрліден қазіргі заманға, содан кейін индустриалдыға, соңында ақпараттық қоғамға қарай дамыдық. Бірақ үшінші мыңжылдықты, әсіресе оның бірінші тарауы — ХХІ ғасырды — мамандардың көпшілігі белгісіздік дәуірі деп түсінеді. Геосаяси конфигурациялардың өзгеруі, халықаралық күн тәртібін қалыптастыруға арналған жаңа платформалардың пайда болуы, сондай-ақ экологиялық сын-қатерлер – осының бәрі қазіргі заманның күрделілігін бейнелейтін жаңа ғасырдың белгісіздігінің көрсеткіштері. Сонымен қатар біздің назарымызды қоғам үшін күтпеген оқиғалардың тәуекелдері мен ықтимал салдарын зерттеуге бағыттайды».
Өткен жылдан бастап болашақ имиджге қатысты мәселелер ҚСЗИ әлеуметтанулық зерттеулеріне енгізілді. Бір жыл бұрын 1200 респонденттің үлгісімен жүргізілген сауалнама нәтижелері азаматтардың көпшілігі реформалардың кезең-кезеңімен жүргізілетінін көрсетті. Респонденттердің 88,6%-ы Қазақстанды болашақта полиэтникалық мемлекет ретінде көреді, ал олардың жартысынан көбі (58,9%) қазақ тілімен қатар басқа да тілдер белсенді қолданылатын елді білдіреді, бұл Қазақстанның болашағы үшін алуан түрлілік пен көпмәдениеттіліктің маңыздылығын көреді. Алынған нәтижелерді ескере отырып, бүгінгі таңда сарапшылардың алдында әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістерді байқау міндеті тұр. Сонымен, сараптама алаңының қатысушылары іс-шараның күн тәртібіндегі негізгі сұрақтарға өз көзқарастарымен бөлісті.
Жауап іздеуде ішкі идентификацияға сүйенуді «Зияткер қоғам» ҚҚ басқарма төрағасы Сәния Раханова ұсынды: «Ішкі идентификация өте маңызды. «Біз кімбіз?» – бұл өзіңізге қарап, бұл туралы өзіңізден сұрау. Сын есімдер туралы айту маңызды. Біз кімбіз? Бейбітсүйгіш, қонақжай және т.б. Бұл мәселелерді түсіну және көтеру өте маңызды».
Назарбаев университетінің әлеуметтану және антропология департаментінің антропология бойынша қауымдастырылған профессоры (доцент) Алима Бисенова қоғамды жаңғырту кезеңінде дәстүрдің алатын орны туралы мәселе көтерді: «Жаңа әлемде экономика мен мәдениетті бөліп қарастырудың қажеті жоқ. Экономика қалыптасуда. Жаһандану эволюцияны жеңе алмайды. Дәстүрді бұзбай жаңғыртуымыз керек. Өзгелердің үлгісі бойынша жаңғыртудың ешбір қажеттілігі жоқтығы туралы айтуға болады. Дәстүр дегеніміз архаикалық нәрсе емес».
Сананың өзгеруімен қатар жаңа ұрпақтың көзқарасында да өзгерістер орын алуда. Бұл туралы «Ұлттық ұстаз онлайн Академиясының» Бас директоры Гүлмира Құрғанбаева былай деп атап өтті: «Егер ұрпақтарды салыстыратын болсақ, құзыреттілік тұрғысынан өзгеріс орын алды. X және Y ұрпақтары үшін кәсіби құзыреттіліктер 80% алады, ал Z және Alpha ұрпақтары үшін олар тек 20% ғана маңызды. Цифрлық тұлғалар пайда болған сайын кәсіпкерлік және басқару құзыреттері дамиды».
Технологияларды енгізу азаматтардың қоғамдық процестерге қатысу тәсілін өзгертеді. Adam Research сарапшысы Сабина Садиева МИБ мысалында реформалар мен цифрландырудың оң тәжірибесімен бөлісті: «Біз қандай жолмен дамып барамыз» емес, «ҚАЛАЙ дамудамыз» деген сұрақты қойған дұрысырақ болады. Азаматтардың цифрлық қатысуы – бұл ескеру және қайта ойластырылуы қажет ететін қалыпты үдеріс. Цифрландырудың арқасында үдерістер жылдам дамып жатқанын ескеру қажет. Мысалы, МИБ реформасы. Әрине, бәрі бірдей жетістікке жете алмады, бірақ сәтті болған МИБ қалалық үдерістердің нақты қатысушыларына айналды. Олар мектептердің, өз үйлерінің айналасындағы қоғамдық бақтардың және тағы басқалардың құрылысына әсер етеді».
