ҚСЗИ қабырғасында «Ғылыми зерттеулердегі жасанды интеллект: мүмкіндіктер мен тәуекелдер» тақырыбында дөңгелек үстел өтті. Іс-шараға қатысушылар ғылыми және аналитикалық қызметте жасанды интеллектті (ЖИ) пайдалану мүмкіндіктерін, ЖИ адам өмірін қалай өзгерте алатынын, ЖИ пайдалану кезінде қандай қауіптер мен мәселелер туындауы мүмкін екенін талқылады.
Талқылау басында ҚСЗИ директоры Еркін Тұқымов ЖИ-нің таралуынан экономиканың барлық дерлік секторлары және одан тыс жерлер орасан зор пайда алатынын атап өтті. «АҚШ-та ауқымды зерттеу жүргізілді. Ол жасанды интеллект жыл сайын 4 триллион доллардан астам табыс әкелетінін көрсетті, бұл әлемнің төртінші экономикасы – Германияның ЖІӨ-мен салыстыруға келеді. 2030 жылдың басына қарай ЖИ жаһандық экономиканың жетекші драйверіне айналады және адам еңбегінің 70%-ға дейін автоматтандыруы мүмкін. 2030 жылға қарай ЖИ жаһандық экономикадағы үлесі 15,7 триллион доллар болады деп күтілуде, бұл Қытай мен Үндістанның қазіргі ЖІӨ-ні біріктіргеннен де көп. Сонымен қатар, ЖИ-ден ең үлкен экономикалық пайданы Қытай көреді, онда ЖИ ЖІӨ өсіміне қосымша 26%, ал АҚШ-та 14,5% қосады», – деп түйіндеді ҚСЗИ басшысы.
Еркін Тұқымов ЖИ пен адамдар арасында бәсекелестік тудыру секілді маңызды мәселені көтерді: «Бүкіл әлем бойынша ЖИ 85 миллионға жуық жұмыс орнында адамдарды алмастырады және қазірдің өзінде дизайнерлердің, аудармашылардың, корректорлардың және тіпті дәрігерлердің жұмысын алмастырды деп есептеледі. Жасанды интеллект көптеген функцияларды орындауда адамдарды алмастырып қана қоймай, оларды әлдеқайда жақсырақ орындай алады. Жасанды интеллект 24/7/365 тұрақты жұмыс істейді, ол ауырмайды, көңіл-күйі нашар болмайды және жалақыны көтеруді талап етпейді. Бүгінгі таңда жаңа технологиялар, соның ішінде жасанды интеллект жаңа жұмыс орындарын ғана емес, еңбек нарығында тұтас жаңа бағыттарды, жаңа кәсіптерді ашады деген пікір бар».
Е.Тұқымов еліміздегі жасанды интеллект тетіктерін пысықтау қажет екенін және ЖИ даму перспективаларын атап өтті. «Сонымен бірге, біз әлемнің жетекші елдерінде қазірдің өзінде басталған ЖИ-ні ауқымды пайдалануды түсіну, тұжырымдамалау, реттеу және стратегиялық жоспарлау процесінің бастапқы кезеңінде тұрмыз.
Біріншіден, ел нарығында ЖИ қолданудың нақты түсінігі мен стратегиясы әлі де жоқ. Сонымен қатар, Қазақстанда қазірдің өзінде ЖИ-ні әртүрлі салаларда: медицинадан бастап білім беру саласына дейін, тіпті саясатта қолдану мысалдары бар.
Екіншіден, әлемнің көптеген елдеріндегідей Қазақстанда адамның жасанды интеллектпен әрекеттесуін реттеудің нақты нормалары мен ережелері жасалмаған.
Үшіншіден, егер біз құрамдас бөлігі болып табылатын жаһандық экономика құрылымындағы ЖИ-нің бұлтартпастығы мен ауқымы туралы айтатын болсақ, бұл мамандарды дайындау, қайта даярлау мәселесі алға тартады.
Төртіншіден, бұл ғылымға және ЖИ-ге қатысты мәселелер, ол өте ауқымды сұрақтарды – ЖИ қатысты теориялық зерттеулерден бастап қолданбалы ұсыныстарды әзірлеуге пәнаралық көзқарасқа дейінгі мәселелерді қамтиды».
«Цифрлық үкіметті қолдау орталығының» бас директоры Рүстем Бигари ЖИ пайда болған кезден бастап адамдар өз мамандықтарынан айрылудан қорқатынын, ал шын мәнінде ЖИ-мен жұмыс істеуді білмейтін адамдарда ғана қорқыныш болуы керек екендігін атап өтті «ЖИ, нейрондық желі – бұл кең ұғым, жасанды интеллект алгоритмдері генеративті технологияны алмастырмайды, бірақ күнделікті ұсақ процестермен айналысатын адамдарды ауыстырады. Мысалы, біздің елімізде мемлекеттік басқару жүйесінде цифрлық трансформация аясында біз зерделеп, зерттеп жүрген 17 мыңнан астам функция бар, оның 5 мыңнан астамы күнделікті үрдістер. Оларды компьютермен, алгоритмдермен ауыстыруға бола ма? Иә болады. Бұл тиімділікті арттыруға, уақытты қысқартуға және шығындарды азайтуға әкеледі».
Назарбаев Университетінің ISSAI деректер талдаушысы Мәдина Әбдірахманова 2019 жылы құрылған Жасанды интеллект институтындағы зерттеу жұмысы туралы баяндады. «Біз биометрия бойынша жұмыс істейміз, компьютерлік көру құралдарын қолданамыз, әртүрлі нысандарды тану үшін біз Ковид19 симуляторында жұмыс істедік, елде не болып жатқанын түсіну үшін командалардың біріне кірдік. Сонымен қатар біз «кеңейтілген шындық» сегментінде белсенді жұмыс істейміз, онда көптеген әртүрлі әзірлемелер мен виртуалды әлем өтеді. Біз қазақ тілін Қазақстанның басқа ұлттарымен бірлесіп дамытып жатырмыз».
А. Байтұрсынұлы атындағы «Талдау» білім беруді зерттеу және бағалау ұлттық орталығы» АҚ қолданбалы зерттеулер және әзірлемелер департаментінің директоры Ұлжан Оспанова зерттеулер мен оларды жүргізу тұрғысынан ғылымдағы ЖИ кеңейтуге баса назар аударды. «Бұл байламды қамтамасыз ету – перспективалы ғылыми зерттеулерді анықтау және оларды нарыққа шығару маңызды. Барлық адамдар цифрландыру ЖИ дамуындағы деректеме екенін түсінуі керек. Цифрландырусыз, осы деректерді жинамай, оларды дұрыс өңдемей және сақтамай жақын болашақта Қазақстан үшін ЖИ-ді дамыту, өкінішке орай, мүмкін емес. Бірақ қуантарлық жайт, Қазақстан –цифрландыруды дамыту қарқыны бойынша әлемдегі озық инноваторлардың бірі. Мысалы біздің цифрлық үкімет – Еуропада да, Америкада да телефондағы бір батырманы басу арқылы сіз өзіңіздің жеке куәлігіңізді шығарып, мемлекеттік қызметтерге өтініш бере алмайсыз. Бұл салада біз жақсы жетістіктерге жеттік».
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің цифрлық даму және онлайн-оқыту департаментінің директоры Гүлмира Бекманованың айтуынша, жоғары оқу орындарында барлығында ЖИ қолдану дағдыларын қалыптастыру қажет. «Бізде дағдылар болмаса, біз күн сайын ЖИ қолданбасақ, мәдениетті қалыптастырмаймыз. Сіз осы қолдану дағдыларын қалыптастыруды үйренуіңіз керек, содан кейін оны қолданыңыз. Егер университет аясында болса, онда, әрине, оқытушылар мен білім алушылар қатар жүреді. Республика деңгейінде ЖИ саласындағы мамандардың үлкен тапшылығы болады, бұл туралы біз білім беруді қалай өзгерту керектігін және ЖИ саласындағы мамандардың бұл тапшылығын қалай толтыру керектігін ойластыруымыз керек».
Қазақстанда біз ЖИ-ді пайдаланудың құқықтық және этикалық нормалары бойынша нормативтік-құқықтық құжаттарды жасап, дамытуымыз керек. Болашақ – пәнаралық жобаларда. ЖИ – бізге жаңа мүмкіндіктер ашатын құрал ғана, – деп қорытындылады Гүлмира Бекманова.
Сондай-ақ іс-шараға Мираим Атанаева, цифрлық үкіметті қолдау орталығының Ұлттық жобалық кеңсесінің басшысы, chief senior director-ы; Әсел Мұсағалиева-Танг, EduTech Future (Сингапур) стартапының негізін қалаушы; Әлия Мухидинова, Назарбаев Университетінің Ақылды жүйелер және жасанды интеллект институтының (ISSAI) аға PR-үйлестірушісі; Роза Сағитова, Senior Lecturer, Maqsut Narikbayev University; Әлия Нұғыманова, Big Data and Blockchain Technologies ғылыми-инновациялық орталығының жетекшісі, Astana IT University (онлайн).
