2024 жылы бізді не күтіп тұрғанын ешкім білмейді: әлемнің әр түрлі бұрыштарында электоралды кезең өтеді. Ал халықаралық істерді болжау мүмкін емес. Дегенмен, жаңа жылға еліміз үлкен оптимизммен, сындарлы сыртқы саяси күн тәртібімен және жаңартылған саяси моделімен кіреді.
Қантардың екінші жылдығы қарсаңында Президент Қ. Тоқаев мемлекеттің бүкіл саяси жүйесінің реңін белгілейтін ішкі және сыртқы саясатта болып жатқан оқиғаларды кешенді бағалай отырып, Egemen Qazaqstan-ға үлкен бағдарламалық сұхбат берді.
Қазақстандық модель. Саясаттану белгілі бір мемлекеттерді әртүрлі параметрлер бойынша түрлі топтарға жіктеу, саяси жүйелердің дамуының стандартты сценарийлерін модельдеу сияқты заңдылықтарды анықтағанды ұнатады. Тарих кітаптары бізге 2022 жылдың қаңтарында бастан өткерген табиғи наразылықтар мен билікті күштеп басып алу әрекеттеріне тап болған cаяси жүйелер «бұрауды күшейтуге», жүйелерді зарарсыздандыруға және сақтауға бейім екенін үйретеді. Бірақ Қазақстанның кейсі керісінше Қантарға жауап ретінде мемлекет пен қоғамның прогреске қабілеттілігін көрсетті. Бұл Қазақстанның саяси дәстүрінің айрықша ерекшелігі.
Институттар. 2023 жылы біз саяси реформалардың негізгі кешенін аяқтадық. Мемлекет трансформациялау қабілетін және мемлекеттік билік институттарын нығайтуға абсолютті міндеттемені көрсетеді. Қалай болғанда да, бүгінде бізде түбегейлі өзгеше Президент институты, кеңейтілген өкілеттіктері бар Парламенттің жаңартылған палаталары және жаңарған Үкімет қалыптасты. Өзгерістер – бұл өте ұзақ үдеріс. Дегенмен бүкіл жүйені қайта құру және күшті институттар құру – бұл заңның, мемлекеттің және оның азаматтарының үстемдігін қорғаудың маңызды қадамы. Мемлекеттік құрылыс – «ұзақ ойын», өйткені қазір біз өзімізге түсінікті кезеңде өмір сүріп жатқанымызға қарамастан, бұл саяси институттар 10 жылдан кейін де, 100 жылдан кейін де өмір сүретін болады. Демек, бүгінгі таңда қалыптасқан іргелі қағидаттар бізге жаһандық өзгерістер дәуірінде мемлекет дамуының ұзақ мерзімді тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қоғам. Кез келген мемлекеттің түпкі жетістігі – оның әрбір азаматының күнделікті қажырлы еңбегі. Сұхбаттан маңызды жайт: біз өзімізді жалпыұлттық құндылықтарға берілген, демографиялық құрылымы бойынша жас және жалпы болашағымызға сенімді ұлт ретінде бағалаймыз. Біздің мемлекеттілігіміздің ғасырлар бойғы дәстүріне және ұлт құру тәжірибесіне сүйене отырып, біз өзімізді кері қайтаруға, консервациялауға және тоқырауға жол бермей, алға жылжуды жалғастырамыз.
Сыртқы саясат. 2024 жылы біз Қазақстанның бірнеше маңызды халықаралық ұйымдарға төрағалық етуінің маңызды кезеңіне кіреміз. Олардың әлеуеті синергиясының жетістігіне халықаралық істерде көп нәрсе байланысты болады. Іс жүзінде біз диалог мүмкін болатын және көпжақты дипломатия үшін кеңістік сақталатын әлемдегі санаулы мемлекеттердің бірі болып қала отырып, халықаралық құқық нормаларына адалдықты сақтаймыз. Бірнеше онжылдықтар бұрын мұндай жағдай Женеваға әлемдік дипломатияның астанасы болуға мүмкіндік берді. Нәтижесінде ол көптеген халықаралық ұйымдар үшін алаң және БҰҰ филиалының штаб-пәтері болды. Бұл Астанаға қазіргі жағдайда не әкелетінін байқау ғана керек. Қалай болғанда да, біздің сыртқы саясатымыз тұрақтылықтың ғажап мүмкіндігін көрсетеді, ал өзгерістер әлемінде туындайтын жаңа мүмкіндіктер қазақ дипломатиясының белсенділігі үшін қосымша кеңістік жасайды. Бұл ел дамуының өз міндеттерін іске асыру үшін пайдаланатын Қазақстанның өте маңызды стратегиялық активіміз боладыф.
2024 жыл әлем мен Қазақстанға не әкелетініне қарамастан, мемлекет пен қоғамның тұрақтылығы, даму үшін жаңа мүмкіндіктер жасау қабілеті және прогресс пен жаңаруға түбегейлі берілгендігі – оптимизм үшін маңызды факторлар.
Мирас Жиенбаев,
ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ
Еуропалық және америкалық зерттеулер бөлімінің жетекші сарапшысы
